Amalie Emmy Noether, 1882’de Almanya’nın Erlangen şehrinde dünyaya gelmiştir. Babası, Erlangen Ünivesitesinde cebir ve geometri alanlarında profesör ünvanıyla çalışmalar yapan ünlü bir matematikçiydi. O dönemlerde Avrupa ve Amerika’da bulunan üniversitelerin çoğu, bünyelerinde kız öğrencileri kabul etmiyordu. Emmy, bu olumsuzluklara rağmen Erlangen ve Göttingen Üniversitelerinde dersleri takip etme imkanı yakalayabilmiştir. Zamanla kız öğrencilerin üniversite hayatına katılması durumunun esnetilmesini fırsat bulan Emmy, Erlangen Üniversitesinde doktorasını yapmıştır. O dönemin koşullarında kadın akademisyenler derse giremediğinden dolayı Emmy Erlangen Üniversitesinde hem babasının hem de başka akademisyenlerin yerinde derslere girip matematik alanında çalışmalarda bulunmuştur. 1923 yılında Erlangen Üniversitesi’nin kadrosuna kabul edilen Emmy’nin görevine 1933 yılında Nazilerin iktidarı sonucu Yahudi kökenli insanların kariyerlerine son verilmesi sebebiyle son verilmiştir. Görevinden ayrılan Emmy, ABD’de Bryn Mawr Koleji’nde görev yapmaya başlamıştır. 53 yaşında geçirmiş olduğu ameliyat sonucunda hayata gözlerini yummuştur.
Matematik Alanında Yaptığı Çalışmalar
Karl Schwarzschild, Felix Klein, Hermann Minkowski ve David Hilbert gibi isimlerle çalışan Emmy Noether'in hazırladığı matematik çalışmaları üç "dönem"e ayrılmıştır. İlkinde (1908-19), cebirsel değişmezler ve sayı alanları üzerine etkin faydalar sağlamıştır. Varyasyonlar hesabındaki diferansiyel sabitler üzerine yaptığı çalışmaları, Noether teoremi, "modern fiziğin gelişmesine katkı sunup yol gösteren şimdiye kadar kanıtlanmış en önemli matematik teorilerisi" sayılır. İkinci dönemde (1920–26), "soyut cebri değiştiren" çalışması için kolları sıvadı. Emmy Noether, Idealtheorie in Ringbereichen (Theory of Ideals in Ring Domains, 1921) isimli kaleme aldığı makalesinde değişmeli halkalarda idealler teorisini geniş kullanıma sahip kuvvetli bir araç haline getirmiştir. Artan zincir koşulunu zarifçe kullanmıştır ve bu sebeple bu koşulu sağlayan nesnelere Noetherian denir. Üçüncü döneminde (1927-1935), değişmez cebirler ve hiperkompleks sayılar hakkında başlıca işler yayınlamıştır ve grupların representation teorisi ve modüller ve idealler teorilerini birleştirmiştir. Kendi yayınlarının yanı sıra Noether fikirleri konusunda da oldukça cömertti ve başka matematikçiler tarafından yayınlanan işlerde, bu işlerin alanlarının uzaklağına rağmen defalarca referans olarak verildi.
KAYNAKÇA
Ocak, M. E. (2021). Emmy Noether – Fiziği Derinden Etkileyen Matematikçi. TUBİTAK
Bilim ve Teknik Dergisi, 54(640), 66 – 72.
👍🏻👍🏻
Emmy Noether'ı tanımıyordum. Teşekkür ederim. Güzel bir paylaşım.👍🏻
Paylaşımlarınızda kadın matematikçi görmek harika..😊